Een jaar geleden schreef ik over tuintherapie en hoe die kan helpen bij het herstel van patiënten met psychische aandoeningen (depressie, burn-out, angststoornissen) al dan niet samenhangend met een levensfase, met lichamelijke klachten, met verslaving etc..
Op het gebied van tuintherapie zijn er sinds die tijd geen waarneembare ontwikkelingen; het is in Nederland een niche in de gezondheidszorg. Er zijn enkele particuliere cursussen en opleidingen en wie tuintherapie wil volgen moet goed zoeken of er in de omgeving iemand is die dat aanbiedt. Het wordt niet vergoed door de ziektekostenverzekering.
Tegelijkertijd is er steeds meer aandacht voor de betekenis van groen voor het welzijn en de gezondheid van mensen. Het positieve effect van de aanwezigheid van groen op mensen is inmiddels bewezen. Het is denk ik een kwestie van tijd voordat deze aandacht zich vertaalt in een (her)nieuw(d)e belangstelling voor en investering in tuintherapie. U begrijpt: mijn overtuiging dat tuintherapie voor bepaalde doelgroepen kan werken is er niet minder op geworden.
In deze blog ga ik wat nader in op de tuin waarin de therapie plaatsvindt: de therapietuin. Hoewel dus wel bewezen is dat groen helend werkt is er minder bekend over hoe de inrichting van een tuin of park er dan precies uit moet zien om succesvol te zijn voor degenen waarvoor het wordt ontworpen. Omdat therapietuinen nog in de kinderschoenen staan zul je er in ons land met een vergrootglas naar moeten zoeken. Langzamerhand komen er zorginstellingen wel steeds vaker ‘doelgroep’-tuinen bij, zoals de dementietuin waarover ik eerder schreef. Maar veel ervaring met de inrichting van een therapietuin is er nog niet.
Waar je naar wilt streven bij de inrichting van zo’n tuin is dat het diverse doelen kan dienen, afhankelijk van de doelgroepen. Zo kan een therapietuin bestaan uit verschillende tuinen of zones, bijv. een meditatietuin, een rusttuin, een moestuin, een belevingstuin. Ook kunnen er zones worden ingericht voor ouderen, voor groepsgesprekken of juist individuele gesprekken, voor kinderen om te spelen. Een en ander is afhankelijk van de doelgroep(en) waarvoor de tuin wordt aangelegd en de omvang.
Een zeer recente Deense studie (2017) omschrijft de therapietuin als volgt:
‘…a therapy garden is understood as a garden designed with the intention of actively and positively contributing to the clients’ treatment and well-being… The garden design is intended to fit the therapeutic process by supporting and challenging the clients by offering various nature experiences as well as providing meaningful activities all year around.’
De inrichting wordt, logisch, voor het grootste deel bepaald door de beplanting. Deze moet het doel van de tuin of zone ondersteunen: rust, overzicht en orde creëren of juist afwisseling, beslotenheid en beleving bieden. Tuin- en Landschapsarchitectenbureau Copijn heeft voor het Radboudumc in Nijmegen in 2016 een therapietuin ontworpen en aangelegd. Als inrichtingsvoorbeeld van een activiteitentuin noemen zij:
‘Een veelheid van kleuren, bloemvormen, bladvormen en insecten en vogels, zorgt ervoor dat er altijd iets te beleven is in de tuin. Je kunt er bloemschikken, schilderen, ontdekken. De zintuigen worden langs alle kanten geprikkeld en dat maakt dat er niet alleen veel te doen is, maar ook veel om elkaar op te wijzen en om over te praten.’
Lees ook dit artikel uit Trouw over de Therapietuin bij het Radboudumc>>
Hoe ziet therapie in een therapietuin eruit?
Er zijn verschillende vormen mogelijk, afhankelijk van de doelgroep en de instellingen/het doel. Het voert te ver om die hier uitgebreid te bespreken. Ik haal er 1 uit waarover de Deense studie schrijft: de NBT (Nature-Based Therapy). Die studie onderzocht het effect van deze therapievorm in de speciaal daarvoor ontworpen therapietuin Nacadia. Over de relatie tussen de therapietuin en de therapie:
‘The garden design and the therapy programme are closely related; thus, the design of a therapy garden is the premise of the NBT…The Therapy Garden, Nacadia …, was specifically designed to support NBT offered to individuals with stress-related illnesses.’
NBT wordt in de studie omschreven als:
‘… an intervention that initiates a therapeutic process with activities that incorporate natural elements and experiences of nature in a specially designed or chosen natural environment…’.
Interessant is natuurlijk of tuintherapie in een therapietuin werkt. Hier is nog onvoldoende studie naar gedaan, dus harde bewijzen zijn er niet. De Deense studie concludeert wel, na afloop van een 10 weekse NBT-therapie in de therapietuin Nacadia, doorlopen door 14 deelnemers met zware stress gerelateerde klachten:
‘The participants experienced a feeling of being shielded and cared for in a supportive setting; this gave them a feeling of safety and freedom, which facilitated physical relaxation and peace of mind… The participants seemed to gain more courage to explore new approaches for making changes, and applying and implementing gained coping strategies from NBT in everyday situations for moving on. The participants’ overall development can be described as an increasing self-awareness leading to an improved ability to act in accordance with their current experienced bodily and mental capabilities and needs.’
Zeker, meer studie is nodig om de (lange termijn) effecten van tuintherapieën te bewijzen. Pas dan zal het waarschijnlijk uit zijn niche tevoorschijn komen en meer ‘mainstream’ worden binnen de Nederlandse gezondheidszorg.
Bronnen:
- Ulrik Sidenius, Ulrika K. Stigsdotter, Dorthe Varning Poulsen & Terese Bondas ‘I look at my own forest and fields in a different way”: the lived experience of nature-based therapy in a therapy garden when suffering from stress-related illness’, International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 2017.
- copijn.nl/portfolio_page/therapietuinen-radboudumc/
- copijn.nl/wp-content/uploads/2017/10/Therapietuinen_Radboudumc_Copijn.pdf
- Günther Schwandt en Iris Bakker, ‘De therapeutische route door het Gezondheidspark te Hengelo’, in FMI, februari 2007, p. 12 ev
Fotobronnen:
Steeds Groen 
Een gedachte over “Tuintherapie in een therapietuin”